Τα «μυστήρια» της Μόνα Λίζα ξεδιπλώνονται

Ένα αινιγματικό χαμόγελο είναι αυτό που έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον των ιστορικών εδώ και 500 χρόνια και τους κάνει να αναρωτιούνται για τα… μυστικά που κρύβει.

Ο λόγος για το πιο γνωστό, το πιο συζητημένο, το πιο φωτογραφημένο έργο τέχνης στον κόσμο, τον πίνακα της Μόνα Λίζα που αποτελεί ιδιοκτησία του γαλλικού Κράτους και εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου, στο Παρίσι.

Η Μόνα Λίζα (γνωστή και ως Τζιοκόντα) είναι προσωπογραφία που ζωγράφισε ο Ιταλός καλλιτέχνης Λεονάρντο ντα Βίντσι.

Πρόκειται για ελαιογραφία σε ξύλο λεύκης, που ολοκληρώθηκε μέσα στη χρονική περίοδο 1503-1519.

Ο πίνακας διαστάσεων 77 εκ. × 53 εκ., απεικονίζει μία καθιστή γυναίκα, η έκφραση του προσώπου της οποίας χαρακτηρίζεται συχνά ως αινιγματική.

Η Μόνα Λίζα θεωρείται το πιο διάσημο έργο ζωγραφικής και γύρω της υπάρχουν πολλά, άλυτα… μυστήρια!

Το ρητό «μία εικόνα χίλιες λέξεις» χρησιμοποιείται πολύ συχνά από τους ανθρώπους και θα έλεγε κανείς ότι ισχύει τις περισσότερες φορές. Όχι όμως και για τη Μόνα Λίζα του Ντα Βίντσι.

Αιώνες τώρα οι κριτικοί τέχνης, οι ιστορικοί και το κοινό προσπαθούν να κατανοήσουν τις… λέξεις που κρύβονται πίσω από την εικόνα.

Μία βαθύτερη έρευνα γύρω από αυτή τη μυστηριώδη χαμογελαστή γυναίκα φέρνει στο φως τα «μυστήρια» του πίνακα, τα οποία είναι περισσότερα από όσα μπορούμε να… εντοπίσουμε με μία ματιά.

Η πραγματική ταυτότητα της γυναίκας παραμένει μέχρι και σήμερα μυστήριο.

Η πλειοψηφία ωστόσο των απόψεων συγκλίνει στο ότι πρόκειται για την 24χρονη Λίζα Μαρία ντε Γκεραρντίνι, γνωστή και ως Λίζα ντελ Τζιοκόντο, μία Ιταλίδα ευγενής που γεννήθηκε στη Φλωρεντία το 1479.

Το πορτρέτο φημολογείται ότι ανατέθηκε στον ζωγράφο από τον σύζυγό της έμπορο μεταξιού και υφασμάτων, με τον οποίο απέκτησε πέντε παιδιά.

Υπάρχουν ωστόσο και άλλες απόψεις γύρω από την πραγματική ταυτότητα της Μόνα Λίζα.

Μία από αυτές αναφέρει ότι η γυναίκα στον πίνακα είναι η Κατερίνα Σφόρτσα, που ήταν μέλος της ηγετικής οικογένειας των Σφόρτσα του Μιλάνου, κόρη του Γκαλεάτσο Μαρία Σφόρτσα και Κόμισσα του Φορλί και της Ίμολα.

Άλλη θεωρία αναφέρει ότι η νεαρή κοπέλα είναι η ερωμένη του ηγεμόνα της Φλωρεντίας.

Υπάρχει ωστόσο και μία ακόμη, που λέει ότι πρόκειται για ένα πορτρέτο της μητέρας του ντα Βίντσι ή ακόμη και του ίδιου του καλλιτέχνη, λόγω της ομοιότητας των δομών του προσώπου.

Το Χαμόγελο

Σελίδες ολόκληρες έχουν γραφτεί για το αινιγματικό, συναρπαστικό και βαθύτατα αμήχανο χαμόγελό της.

Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια αυτής της ελαιογραφίας του Ντα Βίντσι.

Εδώ και πέντε αιώνες υπάρχει διαμάχη για το αν χαμογελάει, αν είναι χαρούμενη ή αν είναι λυπημένη. Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά τι συμβαίνει με το χαμόγελό της.

Με τη βοήθεια της τεχνολογίας και την ανάπτυξη συγκεκριμένων προγραμμάτων Ολλανδοί ερευνητές το 2005 κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι είναι 83% χαρούμενη, 9% αηδιασμένη, 6% φοβισμένη, 2% θυμωμένη και 0% έκπληκτη.

Ωστόσο πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι το χαμόγελό της αλλάζει ανάλογα με τη γωνία και την απόσταση που κοιτάζει κανείς τον πίνακα.

Από κοντά μοιάζει κάπως ακανόνιστη η έκφρασή της, όμως από μακριά μπορεί κανείς να πει ότι χαμογελάει.

Οι κρυφοί κώδικες

Μικροσκοπικοί αριθμοί και γράμματα, αλλά και μυστικά σύμβολα είναι τα στοιχεία που εξετάζουν οι ειδικοί στην προσπάθειά τους να λύσουν το μυστήριο που σκεπάζει εδώ και τόσα χρόνια τον πίνακα.

Με τη βοήθεια μικροσκοπίου οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει την παρουσία μίας σειράς γραμμάτων και αριθμών ζωγραφισμένων σε διάφορα σημεία του καμβά.

Ο ιστορικός τέχνης Σιλβάνο Βινσέτι ανέφερε ότι στο δεξί μάτι της Μόνα Λίζα εμφανίζονται τα γράμματα «ΛΒ» (LV) τα οποία θεωρητικά αντιπροσωπεύουν το όνομα του Λεονάρντο ντα Βίντσι.

Στο αριστερό μάτι ενδεχομένως να υπάρχει ένα «Β», ενώ η γέφυρα στο παρασκήνιο έχει πάνω της χαραγμένο τον αριθμό 72 ή το γράμμα «Λ» που ακολουθείται από τον αριθμό 2.

Εύλογα οι ειδικοί αναρωτιούνται τι σκοπό είχε ο καλλιτέχνης όταν ζωγράφιζε αυτά τα κρυφά γράμματα και τους αριθμούς, που δεν είναι ορατά με γυμνό μάτι.

Η άγνωστη γέφυρα

Το παρασκήνιο του πίνακα πολύ συχνά επισκιάζεται από τη γοητεία του προσώπου της Μόνα Λίζα και κανείς δεν παρατηρεί τη γέφυρα με τις τρεις καμάρες πίσω της.

Το στοιχείο αυτό γεννά ερωτήματα για την ακριβή τοποθεσία.

Η Ιταλίδα ιστορικός Κάρλα Γκλόρι αναφέρει ότι η γέφυρα πάνω από τον αριστερό ώμο της Μόνα Λίζα είναι γνωστή ως Πόντε Γκόμπο. Βρίσκεται στο Μπόμπιο, ένα μικρό χωριό στη Βόρεια Ιταλία.

Η θεωρία της Γκλόρι ακολουθεί τη διαπίστωση του Βινσέτι για τον αριθμό «72» που είναι κρυμμένος στην πέτρινη γέφυρα. Ο Βιντσέτι υποστήριξε ότι ο αριθμός αυτός είναι μία αναφορά στο έτος 1472. Εκείνη τη χρονιά συνέβη μία καταστροφική πλημμύρα. Ο ποταμός Τρέμπια φούσκωσε και κατέστρεψε τη γέφυρα του Μπόμπιο. Στο βιβλίο της με τίτλο «The Leonardo Enigma», η Γκλόρι θεωρεί ότι ο Λεονάρντο ντα Βίντσι «έκρυψε» στον πίνακα τον αριθμό 72 για να καταγράψει την καταστροφική πλημμύρα εκείνης της χρονιάς.

Η ανησυχητική ματιά

Η ματιά της Μόνα Λίζα έχει απασχολήσει πάρα πολύ τους ειδικούς. Πώς είναι δυνατόν το βλέμμα της να είναι τόσο αόριστο, αλλά και τόσο συγκεκριμένο ταυτόχρονα; Πώς είναι δυνατόν να μην ξέρουμε πού κοιτάει, αλλά ταυτόχρονα να κοιτάει άμεσα τον θεατή;

Όπου και αν βρίσκεται ο θεατής, η Μόνα Λίζα συνεχίζει να τον κοιτάει στα μάτια.

Στον τρισδιάστατο κόσμο μας, οι σκιές και το φως στις επιφάνειες μπορούν να μετατοπίζονται ανάλογα με την οπτική μας. Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει σε μία δισδιάστατη εικόνα.

Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι χωρίς να το γνωρίζει, σύμφωνα με τις εξηγήσεις που δόθηκαν από ειδικούς, κατάφερε με τον αριστοτεχνικό τρόπο που χειρίστηκε τον καμβά του να δημιουργήσει μία έντονα ρεαλιστική αίσθηση βάθους στον πίνακά του και να κάνει τη σκιά και το φως να αλληλεπιδράσουν με μοναδικό τρόπο, δίνοντας στη Μόνα Λίζα αυτό το βλέμμα.

Ο κρυμμένος πίνακας πίσω από το πορτρέτο 

Το 2006 επιστήμονες στον Καναδά με τη χρήση υπέρυθρων και λέιζερ κατάφεραν να αποκαλύψουν τα κρυμμένα σκίτσα του Λεονάρντο ντα Βίντσι πίσω από το πορτρέτο.

Μέσα από αυτήν την τεχνική, οι επιστήμονες ανακάλυψαν τη δαντέλα που σχεδιάστηκε στο φόρεμα της Μόνα Λίζα και την κουβέρτα στα πόδια της που σχεδιάστηκε για να καλύψει το στομάχι της.

Το 2015 ο Γάλλος μηχανικός Πασκάλ Κοτέ χρησιμοποίησε παρόμοιες τεχνικές προβολής φωτεινών ακτίνων σε ποικίλα μήκη κύματος πάνω στο έργο και μέτρησε την αντανάκλαση του φωτός. Περιέργως, η ανακάλυψή του έφερε στο φως το μυστικό πορτρέτο πίσω από τη Μόνα Λίζα που βλέπουμε σήμερα.

Ο Κοτέ βρήκε τέσσερις εικόνες κάτω από την επιφάνεια, συμπεριλαμβανομένου ενός πίνακα νεότερης γυναίκας με μικρά χαρακτηριστικά προσώπου και χωρίς χαμόγελο.

Αυτά τα 500 χρόνια έχουν προκύψει διάφορες θεωρίες γύρω από την πραγματική ταυτότητα της γυναίκας του πίνακα, το αληθινό πρόσωπο της οποίας θα παραμείνει πάντα ένα μυστήριο.

Ήταν έγκυος;

Οι ιστορικοί τέχνης που υποστηρίζουν ότι η γυναίκα στον πίνακα είναι η Λίζα ντελ Τζιοκόντο, επίσης πιστεύουν ότι ήταν έγκυος όταν ο Λεονάρντο ντα Βίντσι τη ζωγράφισε.

Τα χέρια της είναι σταυρωμένα μπροστά στο στομάχι της και σύμφωνα με θεωρίες ιστορικών, η ντελ Τζιοκόντο ήταν για δεύτερη φορά έγκυος όταν προέκυψε η ιδέα για τον πίνακα.

Επιπλέον, οι υπέρυθρες σαρώσεις αποκάλυψαν και ένα πέπλο το οποίο πέφτει ριχτό στους ώμους της.

Το πέπλο είναι φτιαγμένο από λινό και το φοράει μία έγκυος γυναίκα.

Τα χέρια της Μόνα Λίζα πάνω στο στομάχι της, η ιστορικά ακριβής χρονική στιγμή της εγκυμοσύνης της με εκείνη της ντελ Τζιοκόντο υποδηλώνουν ότι ίσως η Μόνα Λίζα κρύβει μυστηριωδώς ένα μωρό.

Γιατί τη βρίσκουμε όμορφη;

Στα 500 χρόνια ιστορίας του πίνακα, το πορτρέτο της Μόνα Λίζα αναφέρεται ως παράδειγμα διαχρονικής ομορφιάς.

Θα ήταν πολύ περιοριστικό να πούμε ότι η ομορφιά της έχει να κάνει μόνο με τα μάτια και χαμόγελό της, καθώς εκτείνεται πέρα από αυτά τα δύο χαρακτηριστικά, καθώς το μέτωπο, η μύτη και το πιγούνι της είναι σε απόλυτη συμμετρία μεταξύ τους.

Η επικράτηση αυτής της… χρυσής αναλογίας στο έργο τέχνης του Ντα Βίντσι, είναι που κάνει τόσο μυστήριο το πορτρέτο.

Οι αναλογίες της θεωρούνται οι πιο ευχάριστες στο μάτι, δημιουργώντας μια αίσθηση φυσικής ισορροπίας και ομορφιάς.

Η περιπέτεια του 1911

Ο πίνακας της Μόνα Λίζα εκλάπη το 1911 από έναν Ιταλό υπάλληλο στο Λούρβο, ονόματι Βιντσέντσο Περούτζια, ο οποίος πίστευε ότι είχε κλαπεί από τη Φλωρεντία από τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη και ήθελε να τον επιστρέψει στο «πραγματικό του σπίτι».

Για δύο χρόνια κανείς δεν γνώριζε που ήταν ο πίνακας, ώσπου το 1913 ο Περούτζια ήρθε σε επαφή με έναν Ιταλό έμπορο τέχνης. Του έστειλε επιστολή στην οποία έγραφε: «Είμαι ένας Ιταλός πατριώτης που έχει καταληφθεί από την επιθυμία να επιστρέψει στην Ιταλία έναν από τους αναρίθμητους θησαυρούς που της έχει κλέψει ο Ναπολέων».

Οι δυο άντρες συναντήθηκαν στο γραφείο του γκαλερίστα, παρουσία του διευθυντή της ξακουστής Γκαλερί Ουφίτσι της Φλωρεντίας. Αμέσως οι δύο ειδικοί κατάλαβαν ότι επρόκειτο για τον γνήσιο πίνακα και προσπάθησαν να κερδίσουν χρόνο.

Τελικά έπεισαν τον Περούτζια να τους αφήσει τον πίνακα και ειδοποίησαν την αστυνομία. Την επόμενη μέρα ο Περούτζια συνελήφθη και καταδικάστηκε σε 1 χρόνο και 15 ημέρες φυλάκιση.

Η άρρωστη Μόνα Λίζα

Το μυστήριο πίσω από το χαμόγελο της Μόνα Λίζα ίσως να έλυσε τελικά ένας γιατρός από τη Βοστώνη, ο οποίος μελέτησε προσεκτικά τον πίνακα και κατέληξε σε ένα συμπέρασμα.

Παρατηρώντας την εμφάνισή της, την άσπρη της επιδερμίδα, τα θαμπά μαλλιά της και το στραβό χαμόγελό της ο Δρ. Μεχρά υποστήριξε ότι η Μόνα Λίζα μπορεί να ήταν άρρωστη και να υπέφερε από υποθυρεοειδισμό.

Ο Μεχρά παρατήρησε ένα μικρό λίπωμα στην εσωτερική γωνία του αριστερού της ματιού, τη λεπτή γραμμή των μαλλιών της, την έλλειψη τριχών στα φρύδια καθώς και μία διόγκωση στον δείκτη του χεριού της. Σε συνδυασμό με το κίτρινο δέρμα της και το φούσκωμα στον λαιμό της που παραπέμπει σε πρησμένο θυρεοδειδούς αδένα, ο Μεχρά υποστηρίζει ότι το περίεργο χαμόγελό της μπορεί να προκλήθηκε από μυϊκή αδυναμία.

Κατέληξε στο συμπέρασμα λοιπόν ότι η Μόνα Λίζα πάσχει από μια κατάσταση που ονομάζεται υποθυρεοειδισμός.

Η μυστηριώδης αυτή γυναίκα συνεχίζει να μας γοητεύει, καθώς είναι σίγουρο ότι δεν έχουν «ξεκλειδωθεί» όλα της τα μυστικά.

Μας χαμογελάει... υποσχετικά για όσα θα μας αποκαλύψει στο μέλλον.

Πηγή: reader.gr