Ο Σκόμπυ με τον Γ. Παπανδρέου και τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό

01/12/1944

Δημοσιεύεται ημερήσια διαταγή-τελεσίγραφο του στρατηγού Σκόμπυ με την οποία απαιτούσε τη διάλυση του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ (με την ταυτόχρονη όμως διατήρηση της Ορεινής Ταξιαρχίας και του Ιερού Λόχου). Το ΕΑΜ απέρριψε ως ετεροβαρή και εχθρική τη διαταγή του Σκόμπυ, επιμένοντας στην πάγια θέση του για αποστράτευση όλων των στρατιωτικών σωμάτων και τη συγκρότηση εθνικού στρατού εκκαθαρισμένου από δωσιλογικά στοιχεία. Η θέση αυτή απορρίφθηκε, προκαλώντας την παραίτηση των εκπροσώπων του ΕΑΜ από την κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας». Μαζικές και μαχητικές εκδηλώσεις ξέσπασαν σε όλη την Ελλάδα κατά του αφοπλισμού του ΕΛΑΣ. Η πεποίθηση του λαϊκού κινήματος ήταν σθεναρή και ξεκάθαρη: «Τα όπλα δεν τα δίνουμε»!

Την ίδια στιγμή, η Ορεινή Ταξιαρχία κινήθηκε ακροβολιζόμενη στους λόφους του Υμηττού, μεταξύ των συνοικιών Ζωγράφου και Καισαριανής, ενώ ο αρχηγός του ΕΔΕΣ Ν. Ζέρβας αναχώρησε βιαστικά για την Ήπειρο, όπου βρισκόταν ο κύριος όγκος των δυνάμεών του.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, το Α’ Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ εκπόνησε «Σχέδιον Ενεργείας» με σκοπό την αντιμετώπιση «παντός πραξικοπήματος της αντιδράσεως.»


02/12/1944

Οι λαϊκές συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις κατά του αφοπλισμού του ΕΛΑΣ συνεχίζονται σε όλη την Ελλάδα με ιδιαίτερη μαζικότητα και μαχητικότητα.

Το Υπουργικό Συμβούλιο -δίχως πλέον τους ΕΑΜικούς αντιπροσώπους- υπέγραψε το Διάταγμα για τη διάλυση του ΕΛΑΣ, του ΕΛΑΝ, του ΕΔΕΣ «και πάσης άλλης τυχόν υφιστάμενης οργανώσεως», κηρύσσοντας ταυτόχρονα την «επιστράτευσιν απάντων των εφέδρων αξιωματικών και οπλιτών.»

Η ΚΕ του ΕΑΜ αποφάσισε: α) Να απευθύνει έκκληση προς τις συμμαχικές κυβερνήσεις της Βρετανίας, της ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ, β) Να πραγματοποιηθεί παλλαϊκή συγκέντρωση στην πλατεία Συντάγματος την Κυριακή 3 Δεκέμβρη, γ) Να κηρυχθεί παλλαϊκή απεργία τη Δευτέρα 4 Δεκέμβρη και δ) Να ανασυγκροτηθεί η ΚΕ του ΕΛΑΣ.

Η κυβέρνηση Παπανδρέου αρχικά έδωσε την άδεια για τη συγκέντρωση της Κυριακής. Λίγες ώρες αργότερα, ωστόσο, την ανακάλεσε, δίνοντας εντολή να κατασταλεί ακόμα και με τη χρήση όπλων. Στο Φάληρο αποβιβάστηκαν 6.000 Βρετανοί στρατιώτες και 2 ελληνικά τάγματα από την Αίγυπτο.

Οι δυνάμεις του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, από τη μεριά τους, είχαν ριχτεί στη μάχη για την επιτυχία του αυριανού συλλαλητηρίου. Θα αψηφούσαν την απαγόρευση. Ο ΕΛΑΣ θα έπαιρνε μέρος, αλλά άοπλος, «πρωτοπορία και περιφρούρηση της εκδήλωσης», ενώ όλες οι κομματικές, ΕΑΜικές και ΕΛΑΣίτικες δυνάμεις θέτονταν σε επιφυλακή. Η Διοίκηση του Α ΣΣ του ΕΛΑΣ μεταφέρθηκε στην Κυψέλη, δίπλα στην Κομματική Οργάνωση Αθήνας (ΚΟΑ) του ΚΚΕ, για παν ενδεχόμενο.


03/12/1944

Ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα του ΕΑΜ, από νωρίς το πρωί, χιλιάδες κόσμου άρχισαν να συρρέουν στις προσυγκεντρώσεις, που είχαν καθοριστεί σε κάθε λαϊκή συνοικία της Αθήνας και του Πειραιά. Σύντομα, τα δεκάδες ρυάκια λαού συνέκλιναν σε μια τεράστια λαοθάλασσα με κατεύθυνση την πλατεία Συντάγματος. Καθώς η κεφαλή της πορείας πλησίαζε την πλατεία, οι αστυνομικές δυνάμεις, που ήταν παραταγμένες μπροστά στο κτήριο του Αρχηγείου της Αστυνομίας (γωνία Πανεπιστημίου & Βασιλίσσης Σοφίας), άνοιξαν πυρ στο άοπλο πλήθος. Οι πυροβολισμοί πύκνωσαν από διάφορες κατευθύνσεις σκορπώντας το θάνατο: 21 νεκροί και 140 τραυματίες ο απολογισμός της θρασύδειλης αυτής επίθεσης.Η λαϊκή μάζα υποχώρησε. Όταν όμως κόπασαν τα πυρά και δόθηκε το σήμα από την οργανωτική επιτροπή του συλλαλητηρίου, ξεχύθηκε και πάλι με ορμή ανακαταλαμβάνοντας την πλατεία.

Στις 14:30 το Α’ ΣΣ του ΕΛΑΣ εξέδωσε «Διαταγή επιχειρήσεων» για τον αφοπλισμό των αστυνομικών τμημάτων και της Χωροφυλακής, ενώ το ίδιο βράδυ τμήματα της Ορεινής Ταξιαρχίας κινήθηκαν και εγκαταστάθηκαν στα Παλιά Ανάκτορα, το Μετοχικό Ταμείο Στρατού και το Πανεπιστήμιο.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Τσόρτσιλ, από τη μεριά του, πίεζε τον στρατηγό Ουίλσον (ανώτατο αρχηγό των χερσαίων συμμαχικών δυνάμεων Μεσογείου) να αποσπάσει δυνάμεις από το Ιταλικό μέτωπο και να τις αποστείλει άμεσα στην Αθήνα: «Είμαι βέβαιος», τόνιζε σε σχετικό του τηλεγράφημα, «ότι βλέπετε την κατάσταση με στενό πνεύμα. Καταστροφή στην Ελλάδα λόγω ελλείψεως λίγων Ταγμάτων θα ήταν λυπηρό πράγμα και θα είχε συνέπειες σε μεγάλη κλίμακα. Η καταστροφή στην Αθήνα δεν ισοσταθμίζεται με την κατάληψη της Μπολώνιας.»



Άγγλοι αλεξιπτωτιστές και άρμα στην Αθηνάς



04/12/1944


Μεγάλη διαδήλωση διαμαρτυρίας στην Αθήνα για τα θύματα της 3ης Δεκεμβρίου 1944. Ακολουθούν νέα επεισόδια και συμπλοκές, με 40 νεκρούς και πολλούς τραυματίες. Ο Σκόμπι κηρύσσει στρατιωτικό νόμο στην Αθήνα. (newsbeast.gr)

Η επιτυχία της απεργίας που είχε κηρύξει η ΚΕ του ΕΑΜ για τις 4 Δεκεμβρίου άγγιξε το 100%. Κανένα εργοστάσιο δεν κινήθηκε, κανένα μαγαζί δεν άνοιξε.
Ο λαός της Αθήνας και του Πειραιά, σε μια συγκλονιστική ατμόσφαιρα πένθους και μαχητικότητας, συνόδευσε τους ηρωικούς νεκρούς του της προηγούμενης μέρας στο Α’ νεκροταφείο όπου έγινε η κηδεία τους. Όταν ο όγκος της πένθιμης πομπής έφτασε στο Σύνταγμα, οι διαδηλωτές γονάτισαν, ορκίστηκαν στη μνήμη των νεκρών και έψαλαν το «Πένθιμο Εμβατήριο». Το πανό που κρατούσαν μαυροφορεμένες κοπέλες στην κεφαλή της πορείας έγραφε: «Όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα. ΕΑΜ.» Στην επιστροφή από το νεκροταφείο, όμως, πραγματοποιήθηκε νέα δολοφονική επίθεση κατά του πλήθους από το ξενοδοχείο «Μητρόπολις» (κέντρο του ΕΔΕΣ) και την Γενική Ασφάλεια, με αποτέλεσμα το θάνατο 40 και των τραυματισμό 70 ακόμη αγωνιστών.
Την ίδια μέρα ο ΕΛΑΣ εκμηδένισε τη σφηκοφωλιά των Χιτών στο Θησείο (παρά την επέμβαση των Βρετανών), ενώ έως το απόγευμα είχε καταφέρει να αφοπλίσει το 60% των αστυνομικών τμημάτων της πρωτεύουσας. Ο αφοπλισμός των αστυνομικών τμημάτων ήταν καθολικός στον Πειραιά, όπου μοναδικές εστίες αντίδρασης απέμειναν το οχυρωμένο μέγαρο Βάτη και η Σχολή Δοκίμων. 

05/12/1944

Ο Τσόρτσιλ διαμηνύει στο Σκόμπι: «Είσθε υπεύθυνος για την τήρηση της τάξης στην Αθήνα και πρέπει να εξουδετερώσετε ή να συντρίψετε όλες τις δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που θα πλησιάσουν προς την πόλη...Μην διστάσετε πάντως να ενεργείτε σαν να βρίσκεστε σε κατεχόμενη πόλη, όπου έχει ξεσπάσει τοπική εξέγερση».

Στην πρωτεύουσα η γενική απεργία συνεχίστηκε με καθολική επιτυχία. Εκατοντάδες χιλιάδες λαού πλημμύρισαν και πάλι το κέντρο της Αθήνας, ενώ για μια ακόμη φορά σημειώθηκε δολοφονική επίθεση κατά των διαδηλωτών με αποτέλεσμα το θάνατο 30 και τον τραυματισμό πάνω από 100. Γενικότερα, η τρομοκρατία κατά του λαϊκού κινήματος, με συλλήψεις, βασανισμούς, δολοφονίες, κλπ., εντάθηκε, η κυκλοφορία απαγορεύτηκε μετά τις 17:30, καθώς και η οποιαδήποτε είσοδος-έξοδος από την Αθήνα. Η πρωτοβουλία των κινήσεων όμως ανήκε στον ΕΛΑΣ.

Ο ΕΛΑΣ κατέλαβε τις φυλακές Συγγρού, την Εφορία Υλικού Πολέμου, την έδρα των Χιτών στη Σόλωνος 108, κ.α., ενώ συνέχισε τον αφοπλισμό των αστυνομικών τμημάτων της πρωτεύουσας. Σφοδρές μάχες έδωσε ο λόχος σπουδαστών του ΕΛΑΣ «Λόρδος Βύρων» κατά των Βρετανών στο Πολυτεχνείο.

Οι Βρετανικές στρατιωτικές ενισχύσεις συνέχισαν να εισρέουν με αυξανόμενο ρυθμό από αέρα και θάλασσα. Μετά από έκκληση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ ο λαός του Πειραιά σήκωσε μόνο το βράδυ της 5ης προς 6η Δεκεμβρίου 2.000 οδοφράγματα.


Άγγλοι έξω από τα γραφεία του ΕΑΜ

06/12/1944

Τα ξημερώματα, οι εγχώριες αστικές και βρετανικές δυνάμεις (4 και 8 τάγματα αντίστοιχα) ξεκίνησαν στοχευμένες αντεπιθέσεις. Ωστόσο, παρά την κινητοποίηση ισχυρής δύναμης αρμάτων μάχης και αλεξιπτωτιστών, τα αποτελέσματα ήταν πενιχρά και περιορίστηκαν στην κατάληψη των οδών Σταδίου και Πανεπιστημίου, καθώς και των γραφείων της ΚΕ του ΕΑΜ στην οδό Κοραή. Στον Πειραιά, οι Βρετανοί σταθεροποίησαν τις θέσεις τους στην Πειραϊκή και κατέλαβαν ένα τμήμα της ακτής του Νέου Φαλήρου, εξασφαλίζοντας απαραίτητα προγεφυρώματα για αποβάσεις. Οι επιθετικές τους πρωτοβουλίες πάντως δεν κράτησαν πολύ. Η αποφασιστική αντίσταση του ΕΛΑΣ και των κατοίκων της Αθήνας και του Πειραιά τους ανάγκασαν να περάσουν σύντομα σε αμυντικές θέσεις, αναμένοντας ενισχύσεις.
Βασικός στόχος του ΕΛΑΣ εκείνη τη μέρα υπήρξε το Σύνταγμα Χωροφυλακής Μακρυγιάννη, ένα άριστα οχυρωμένο (και πρόσφατα ενισχυμένο) κτιριακό συγκρότημα στους πρόποδες της Ακρόπολης, δύναμης 1.100 ανδρών και επικεφαλής τον πρώην Διοικητή των Ταγμάτων Ασφαλείας Λακωνίας Κ. Κωστόπουλο. Η ορμητική επίθεση του ΕΛΑΣ έφερε γρήγορα το Σύνταγμα Μακρυγιάννη κοντά στην παράδοση, αν δεν ήταν για την καθοριστική επέμβαση των Βρετανών με άρματα μάχης. Ταυτόχρονα, εκδηλώθηκε επίθεση της Ορεινής Ταξιαρχίας κατά της Καισαριανής, που παρά την τρομακτική υπεροπλία του αντιπάλου, έληξε μετά από 6 ώρες σφοδρών συγκρούσεων με νίκη του ΕΛΑΣ. Δίκαια ο Ριζοσπάστης χαρακτήριζε την επόμενη μέρα την Καισαριανή ως «το Στάλινγκραντ της Ελλάδας»! Έτσι δημιουργήθηκε το μέτωπο της Καισαριανής, που κράτησε 25 ολόκληρες μέρες.
Στα άλλα μέτωπα, ο ΕΛΑΣ κατέλαβε την Ειδική Ασφάλεια, την έδρα της Ανώτατης Διοίκησης Χωροφυλακής, την Υποδιοίκηση Χωροφυλακής και τη Διοίκηση Στερεάς.