«Ο δημοσιογράφος, μια πνευματική πόρνη»

Γράφει ο  Γιώργος Γκέκας

Το έργο του δημοσιογράφου, όπως και άλλες εργασίες που απαιτούν την ανάπτυξη μιας τίμιας και
σωστής άποψης, δεν είναι απλό. Στην περίπτωση της δημοσιογραφίας προστίθεται η δυσκολία της ερμηνείας, της κάθε μέρας, του παρελθόντος και της πραγματικότητας. Οι δυσκολίες της εργασίας μεγεθύνονται και επιδεινώνονται από το γεγονός ότι εργάζονται για ισχυρούς ιδιοκτήτες (καπιταλιστές - εφοπλιστές - τραπεζίτες - βιομηχάνους) των οποίων τα συμφέροντα μπορεί να επηρεαστούν από τα όσα λέει ο δημοσιογράφος για το ένα ή το άλλο κοινωνικό γεγονός, για την πολιτική, την οικονομία ή ότι άλλο υπάγεται στο εποικοδόμημα του αστικού κράτους, πολιτισμός - αθλητισμός - παιδεία - υγεία - επιστήμη.

Αν ένας δημοσιογράφος αποφασίσει να διατηρήσει την ανεξαρτησία του, να είναι πιστός στον κώδικα δεοντολογίας, η γνώμη του να αντικατοπτρίζει τα γεγονότα, χωρίς να κρύβει σκόπιμα οτιδήποτε σχετικό και χωρίς να εξαπατά ή να ψεύδεται σχετικά με το εν λόγω συμβάν, ενδέχεται να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα, ειδικά αν ασχοληθεί με τον πολιτικό και οικονομικό τομέα. Αυτό, επειδή οι ιδιοκτήτες των εφημερίδων και των μέσων μαζικής ενημέρωσης γενικά ταυτίζονται ή έχουν άμεση σχέση με τους ιδιοκτήτες της οικονομίας, εταιρειών ή οικονομικών και βιομηχανικών επιχειρήσεων. Συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις ο ίδιος ο δημοσιογράφος ανακαλεί, ασκεί αυτολογοκρισία, βλέποντας τις συνέπειες. Απαιτούνται θυσίες από το δημοσιογράφο και τους συντρόφους του, ώστε να έχουν την ηθική και την τόλμη που χρειάζεται για να συμπεριφέρονται σαν πραγματικοί δημοσιογράφοι.

Όλα αυτά δεν είναι νέα και θα σας θυμίσω τον Αμερικανό δημοσιογράφο John Swinton, ο οποίος το 1880 περιγράφει την κατάσταση, όταν έκανε μια πρόποση στην ελευθερία του Τύπου σε ένα συμπόσιο, όπου υπήρχαν επαγγελματίες συνάδελφοί του και δήλωσε:

Δεν υπάρχει κανένα τέτοιο πράγμα μέχρι στιγμής στην ιστορία του κόσμου, στην Αμερική, που να λέγεται ανεξάρτητος Τύπος. Γνωρίζετε και γνωρίζω. 1

Σας επαναλαμβάνω κι εγώ, δεν υπάρχει ανεξάρτητος Τύπος σε εταιρική ή μη μορφή. Η λογοκρισία δεν αφθονεί μόνο στην εταιρική μορφή. Συνέχισε ο δημοσιογράφος, μιλώντας ανοιχτά για το εξωπραγματικό και το ταξικό της ελευθερίας του Τύπου.

Και να υπάρχει κανείς από εσάς που τολμά να γράψει τις ειλικρινείς απόψεις του, αν το κάνει, θα πρέπει να γνωρίζει εκ των προτέρων ότι δε θα εμφανισθούν ποτέ και δε θα τυπωθούν. 1

Η λογοκρισία των μέσων ενημέρωσης είναι άγρια και πολλές φορές συγκαλυμμένη. Κάθε τι που έρχεται σε αντίθεση με την αυστηρότητα και την άποψη της συντακτικής γραμμής κόβεται. Εδώ δεν έχει σημασία το επιχειρηματικό περιβάλλον στο οποίο κινείται κανείς: The New York Times, Washington Post, El Pais, Le Monde, ABC, The Telegraph, The Guardian, BBC ή το TVE,  ή τα τοπικά μέσα ενημέρωσης. Το έχουμε δει, επίσης και σε δήθεν εναλλακτικά μέσα, ανεξάρτητα μέσα. Όλα αυτά υπακούουν τελικά σε πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα, όχι σε δημοσιογραφικά συμφέροντα.

Πληρώνομαι, είπε ο Swinton, ώστε κάθε εβδομάδα να διατηρώ έξω απ' το χαρτί την ειλικρινή γνώμη μου στην εφημερίδα για την οποία δουλεύω. Άλλοι από σας πληρώνονται με παρόμοιους μισθούς για παρόμοια πράγματα, όμως αν κάποιος από εσάς ήταν αρκετά τρελός για να γράψει την πραγματική γνώμη του, θα ήταν ήδη στο δρόμο να ψάχνει για άλλη δουλειά. Αν μου επιτραπεί η αλήθεια στις απόψεις μου και εμφανιστεί σε ένα θέμα στην εφημερίδα μου, 24 ώρες πριν, θα εξαφανιστεί το επάγγελμά μου, η δουλειά μου 1

Ο φόβος, τρόμος, σε πολλές περιπτώσεις, να χάσουν τη δουλειά τους, ασκεί μια πίεση τέτοια ώστε οι ίδιοι οι επαγγελματίες της δημοσιογραφίας δεν τολμούν να δείξουν τον πραγματικό τρόπο σκέψης τους. Η ελευθερία του Τύπου γίνεται ένα κενό σύνθημα που δεν έχει με τίποτα να κάνει με την καθημερινή εμπειρία του δημοσιογράφου, επειδή δεν υπάρχει τέτοια ελευθερία. Δεν υπάρχει τέτοια ελευθερία, αν έχετε αρκετό ταλέντο και θάρρος να διηγηθείτε τα γεγονότα και τις πραγματικές διαπιστώσεις σας. Αν δεν έχετε το ταλέντο ούτε το κουράγιο και γράφετε μόνο κοινοτοπίες, προφανώς δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα, δεδομένου ότι δεν έχει κανένα πρόβλημα ο ανόητος που λέει ανοησίες και πληρώνεται γι' αυτό. Όμως αυτά που γράφει δεν αξίζουν καμία προσοχή.

Το έργο του δημοσιογράφου είναι να καταστρέφει την αλήθεια, να υπάρχει ακριβώς για να διαστρέψει, να δυσφημήσει, είναι το ελαφάκι στα πόδια του πλούτου, και να πουλήσει τη χώρα του και τη φυλή του για το καθημερινό ψωμί του. Το ξέρετε αυτό, όπως κι εγώ - τι τρέλα είναι λοιπόν αυτή με τη φλυαρία περί ανεξάρτητου Τύπου; 1

Η επώδυνη και οδυνηρή πραγματικότητα της επαγγελματικής δημοσιογραφίας είναι πολύ διαφορετική από ό, τι διδάσκεται στα πανεπιστήμια και σε άλλα μέρη της μελέτης της. Η ηθική, η αυστηρότητα, η ειλικρίνεια, και πολλές άλλες αρετές που υποτίθεται ότι πρέπει να είναι παρούσες κατά την εκτέλεση των εργασιών του δημοσιογράφου, γίνονται τελικά δουλικότητα, για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των ιδιοκτητών. Κι έτσι οι περισσότεροι πέφτουν χαμηλά και εργάζονται για το καθημερινό «ψωμάκι». Αλλά όσο επίκαιρη είναι η πρόποση του Swinton για την ελευθερία του Τύπου 136 χρόνια πριν, τόσο φανταστική είναι η ανεξάρτητη δημοσιογραφία σήμερα.

Τέλος, η ισχυρή και σαφής αλήθεια για το τι συμβαίνει στη δημοσιογραφία απάγεται από την πολιτική και οικονομική εξουσία:

Είμαστε τα εργαλεία και οι υποτελείς των πλούσιων ανδρών στα παρασκήνια. Είμαστε οι βατήρες για τα άλματα τους, οι αστοί κινούν τα νήματα και εμείς χορεύουμε. Τα ταλέντα μας, οι δυνατότητές μας και οι ζωές μας είναι ιδιοκτησία άλλων. Είμαστε πνευματικές πόρνες. 1

Για το λόγο αυτό, δε θα βρείτε στα μέσα ενημέρωσης μια συμφωνία μεταξύ του τι λένε και τι πραγματικά συμβαίνει στις ζωές τόσων πολλών ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.

Η εφημερίδα, η τηλεόραση ή το ραδιόφωνο αντανακλούν, όπως είπα, τα συμφέροντα των ιδιοκτητών τους, γιατί δημιουργήθηκαν και δημιουργούνται και συντηρούνται για να διατηρήσουν «ήρεμη» τη ζωή, την καθημερινότητα σας, να διασφαλίσουν την ταξική ειρήνη.

Ποιος θα πρέπει να τα πιστεύει; Αφήνω την απάντηση στον εαυτό σας.

____________________

1. John Swinton: Για την ανεξαρτησία του Τύπου.

http://www.constitution.org/pub/swinton_press.htm