Αφού εξηγεί τους δείκτες που μετρά για να προσεγγίσει την θεώρηση του Μαρξ για το ποσοστό κέρδους, ο οικονομολόγος Michael Roberts καταλήγει, στον πιο πάνω πίνακα, ότι στην περίοδο 1946-2012, ο Μ.Ο του ποσοστού κέρδους στις ΗΠΑ έπεσε κατά 20% αν μετρήσουμε με βάση σημερινές ισοτιμίες και κατά 29% αν μετρήσουμε με ιστορικές ισοτιμίες. Όπως φαίνεται και στο γράφημα, υπάρχει μια μεγάλη κάθετη πτώση στο ποσοστό κέρδους σχεδόν αμέσως μετά τον πόλεμο (1946), και με μια χαμηλότερη κορύφωσή του το 1965· το ποσοστό φτάνει στα χαμηλότερά του σημεία το 1970, το 1980 και το 2009Ο Roberts συμπεραίνει:
Αυτό που διαφαίνεται είναι ότι ο νόμος του Μαρξ ισχύει για τις ΗΠΑ: υπάρχει τάση σταδιακής πτώσης του ποσοστού κέρδους στην καπιταλιστική συσσώρευση και αυτή η τάση θα ξεπεράσει τελικά τις αντίρροπες δυνάμεις. Διαφαίνεται όμως επίσης πως για ένα διάστημα, και κυρίως μετά από μια μεγάλη πτώση που απαξιώνει το υφιστάμενο κεφάλαιο, μπορεί να κυριαρχήσουν αντίρροποι παράγοντες -- συγκεκριμένα, αύξηση της υπεραξίας, μεγαλύτερα κέρδη από άλλες χώρες και φθηνότερο σταθερό κεφάλαιο μέσα απ' την τεχνολογική καινοτομία, ανάμεσα σε άλλους. Αυτή ήταν η εμπειρία της λεγόμενης νεοφιλελεύθερης περιόδου απ' το 1982 ως το τέλος του 20ου αιώνα.
Όμως και αυτή η νεοφιλελεύθερη περίοδος "ανάκαμψης", με την φούσκα του ίντερνετ στα τέλη του 1990 και την έκρηξη στην αγορά ακινήτων μέσω πίστωσης μετά το 2002, δεν μπόρεσε να αποκαταστήσει το γενικό κέρδος στα ψηλά επίπεδα των μέσων της δεκαετίας του 1960. Το ποσοστό κέρδους έφτασε σε κορύφωση το 1997 και η ανάκαμψη της αμερικανικής κερδοφορίας κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000 και μετά την μεγάλη ύφεση απλώς επέστρεψε το ποσοστό κέρδους στην κορύφωση του 1997.
Αυτό είπα στην ανάρτησή μου για το αμερικανικό ποσοστό κέρδους πέρυσι και αυτό νομίζω ως ισχύει ακόμα: "όταν έπεσε η οργανική σύνθεση του κεφαλαίου, όπως έγινε στη νεοφιλελεύθερη περίοδο, εξαιτίας της γενικής οικονομικής στασιμότητας των αρχών του 1980 και μετά, εξαιτίας της μείωσης τιμών λόγω της νέας τεχνολογίας στη δεκαετία του 1990, αυξήθηκε το ποσοστό κέρδους. Αλλά στη δεκαετία του 2000, αυτές οι μορφές μείωσης του κόστους είχαν εξαντληθεί και η αναλογία της οργανικής σύνθεσης είχε ξαναυξηθεί σε επίπεδα που δεν έχουμε δει από την κρίση της δεκαετίας του 1970. Αυτή τη φορά όμως το ποσοστό κέρδους δεν έπεσε τόσο, γιατί αυξήθηκε το ποσοστό εκμετάλλευσης(η υπεραξία), σε αντίθεση με την δεκαετία του 1970.
Η αύξηση της εκμετάλλευσης και της ανισότητας (όπως έχει καταγραφεί από πολλούς, αλλά και σε αυτό το ιστολόγιο), μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική αναταραχή, αλλά λειτουργεί για να κρατήσει ψηλά το ποσοστό κέρδους. Υπάρχουν όμως όρια στην αύξηση του ποσοστού εκμετάλλευσης και η αμερικανική οικονομία μάλλον τα έχει πλησιάσει, κυρίως με τη μείωση της ανάπτυξης της παραγωγικότητας και με την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ να είναι τόσο αδύναμη. Έτσι, το τωρινό ποσοστό κέρδους μπορεί να συντηρηθεί μόνο αν υπάρξει μια απότομη πτώση στην οργανική σύνθεση του κεφαλαίου. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο μέσω μιας μεγάλης υποτίμησης της αξίας των μέσων παραγωγής (και του πλασματικού κεφαλαίου, όπως έχω συζητήσει σε προηγούμενες αναρτήσεις). Και αυτό σημαίνει νέο τέλμα ή ύφεση, πιθανώς ανάλογο του 1980-1982."
***
Αν δεν κάνω βέβαια λάθος, η καταστροφή τμήματος των μέσων παραγωγής μέσω πολέμου είναι μια άλλη μέθοδος πρόκλησης πτώσης στην οργανική σύνθεση του κεφαλαίου, την οποία δεν αναφέρει εδώ ο Roberts. Επίσης, νομίζω πως είναι μια μέθοδος που δεν επισύρει υποτίμηση των μέσων παραγωγής που θα απομείνουν μετά την καταστροφή, αλλά αντίθετα, αύξηση της τιμής τους.
